Genetiana lutea bitkisini çok özlediğim aklıma geldi sabah sabah. Dedim o vakit çok eski fotoğraflarla burada da tanıtalım kıymetlimi. Kütahya’da yaşadığım dönemde her sene görmeye giderdim, sanırım çağırıyor beni.
Centiyane
Diğer isimleri: Centiyan, defneyezit, güşadotu, sarı gentiyan, sivrikökü, zambak (Ödemiş Bozdağ köylüleri)
Gentiana lutea L.
Gentianaceae
Drog: Gentianae luteae radix – Centiyane kökü
Tarih – yer: Eylül 2008 İzmir Ödemiş Bozdağ – Temmuz 2012 Kütahya Radar bölgesi centiyane koruma sahası
📸@nazimtanrikulu Tentür şişesi Ecz Ahmet Nezihi Pekcan koleksiyonuna aittir.
🌿 Gentian adının, Gentian’ın tıbbi değerini keşfettiği ve veba tedavisi için tavsiye ettiği söylenen İlirya Kralı Gentius’tan (M.Ö. 167) geldiği söylenir.
🌿Ülkemizin nadir bulunan ve kısıtlı yayılışı olan bitkilerinden biridir.
🌿Turhan Baytop kayıtlarına göre 1945 yılında kökünden galenik preparat geliştirilerek satışa sunulmuştur. Şurup olarak geliştirilen preparatlar var
🌿Etkinliği bilimsel çalışmalarda gösterilmiş iyi bir iştah açıcı ve alyuvar arttırıcı bitkidir.
🌿Kökleri kullanılan bir bitki olduğu için nesli tükenme tehlikesi altındadır.
🌿 Aslında 1985 yılında koruma altına alınan bitki yeterince korunamadığından Kütahya Radar bölgesinde kaybolmaya yüz tutmuştu. Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü ile doğal yaşam alanında çoğaltılmak üzere tohumlarının 2012 yılında ekimi yapmıştık. Sonucu takip edemedim maalesef.
🌿Centiyanın fotoğrafta gördüğünüz boya erişmesi 5-7 yıl gibi bir zaman gerekiyor. Yetişkin bir bitkiden 7 kg kadar kök droğu elde edilir.
🌿Ortaçağda adamotu ( ) yerine büyü ve ritüellerde kullanılmıştır.
🌿Ülkemizde İzmir, Bursa, Kütahya floralarında yetişir.
🌿Terleyen ve bu sebeple kötü kokan ayaklar için ayakkabı içine yaprakları konulur.
🌿Veteriner hekimlikte “iştah tozu” olarak bilinir.
🌿Centiyane 1800 rakımın altında yetişmesi pek mümkün değildir. Sert kışlara ve rüzgarlara dayanıklı güçlü bir bitkidir. Bu özelliğine atfen şu sözü kulaklarımıza küpe yapalım: “Hiç kimse centiyane kökü kadar güçlü değildir.”
***Bitkiyle ilgili bir anımı profildeki linkten okuyabilirsiniz. ***